[] تاریخ

این شهر با سابقه طولانی از جمله شهرهای قدیمی و با اهمیت استان اصفهان است. مساعد بودن آب و هوا و سرسبزی محیط در شکل گیری هسته اولیه شهر نقش داشته است. بافت قدیم شهر بارها تجدید بنا گردیده اما اصولا حیات و هویت آن حفظ شده و در حال حاضر از نظر ترکیب و بافت فیزیکی با بخش‌های میانی و جدید شهر تفاوت دارد.

بازار شهرضا

مرحله بعدی گسترش شهر مربوط به زمان صفویه می باشد که اصفهان به عنوان پایتخت انتخاب گردید. قرار گرفتن این شهر در محور جاده اصفهان به فارس که یکی از راههای مهم تجاری بوده موجب رونق اقتصادی آن گشته است. از طرف دیگر به خاطر نزدیکیش با اصفهان نوعی عملکرد نظامی نیز داشته است. در این دوره به دلیل امنیت نسبی بافت فیزیکی شهر توسعه یافت.

مرحله بعدی گسترش شهر مربوط به دوره قاجاریه است. در این دوره شهر به شکل قلعه مانند و دارای دروازه بوده که هفت محله در آن جای می‌گرفته اند. مجموعه دروازه‌ها با عناصر تشکیل دهنده محله، نظیر بازارچه گذر، مسجد، تکیه، آب انبار و حمام در عین استقلال نسبی به کل شهر نیز وابسته بوده است. بازار در مرکز شهر قرار داشته و به عنوان کانون اصلی مبادلات اقتصادی و تجاری، همه شریانها را به خود متصل نموده است.

در دهه چهل ایجاد امنیت نسبی در کل کشور و تبدیل شهرضا به مرکز شهرستان موجب رشد شهرنشینی گشته، به طوریکه رشد کالبدی شهر در این دهه چشمگیر بوده است. در این دوره از حیات، شهر به دلیل ایجاد مناسبات جدید اجتماعی ـ اقتصادی و سیاسی شهر از حالت ایستا خارج شده و به یک رشد نسبتاً سریع شهرنشینی دست یافت و صنایـع که تا این زمان تنهـا در مقیاس سنتـی آن مطـرح بوده جای خود را به کارخانه های نسبتاً بزرگ سپرد. جهات گسترش شهر در این دوره در بخش‌های شمال غربی بوده است و بافت فیزیکی آن به عنوان پیوند دهنده بافت قدیم و جدید کاربرد شهری خود را حفظ نموده است.

[] آثار تاریخی

• مسجد جامع: از آثار مربوط به عهد سلجوقیان در ابتدای بازار شهرضا واقع شده، دارای گنبدی مرتفع و یک مناره می باشد که از آجر ساده می باشد. در مورد تاریخ بنای مسجد بر لوحه ای چنین آمده: بر دالان مسجد جامع، بر یک لوحه سنگی ،وقف نامه ای موجود است که مقداری از آب و ملک صحرای موقان شهرضا را وقف مسجد نموده است.
• امامزاده شاهرضا: از جمله آثار دیدنی این شهر امامزاده شاهرضا است. گفته می‌شود شاهرضا در زمان امام رضا از دست ماموران حکومت وقت گریخت و به کوه این شهر پناه برد. ماموران اورا در غاری درآن کوه کشتند و سرش را برای حاکم اصفهان بردند.

بقعه مذکور از آثار با ارزش اسلامی در عهد صفویـه می باشد. ساختمان اولیه این بقعه متعلق به عهد شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویه (۹۵۰ـ۹۳۰) هجری قمری است.

• شاه بویه: در کنار محله حصور آباد شهرضا، مکانی به نام شاه بویه معروف است. شاه بویه تا سال ۱۳۱۷ شمسی دارای گنبد رفیع آجری بـوده که در این سال بـدون توجـه به اهمیت آن از نظـر تاریخـی و معمـاری خراب می گردد. شاه بویه یکی از شاهزادگان مظفری است که در سال ۷۹۵ هجری قمری به دست امیر تیمور کشته شده است. در سالهای اخیر شاه بویه مجدداً وقف گردیده و در ایام محرم و روزهای مذهبی در آن روضه خوانی صورت می گیرد.
• بقعه سید خاتون: در شمال شرقی شهرضا بقعه‌ای قرار دارد که دارای یک صحن نسبتاً وسیع می باشد که در اطراف آن اتاقهایی ساخته شده است. در حد شرقی این بقعه مکان دیگری وجود دارد، دو قبر دیگر در آن واقع شده که به احتمال زیاد این دو قبر مربوط به دو تن دیگر از افراد آل مظفر است. در مورد بی بی خاتون به نقل از فارسنامه در سالنامه فرهنگی چنین آمده است: شاه شجاع و شاه منصور، فرزندان امیر مبارزالدین برسر جانشینی پدر اختلاف کردند و بین آنها کشمکش و جنگ در گرفت و چون خان سلطان خاتون، زوجه شاه محمود به قصد انتقام از قتل عم خود امیر شیخ می خواست مظفریان را از میان بردارد. شاه شجاع را تحریک به تسخیر اصفهان نمود و شاه محمود بر این راز آگاه گردید، منکوبه خود را با آنکه جمالی مرغوب و کمالی مطلوب داشت، بکشت.
• ایوان حسینیه سادات
• بازار بزرگ و چهار سوق آن: این بازار که از جمله بازارهای قدیمی کشور محسوب می شود به شکل زیبایی در دل بافت قدیمی شهر طی قرون گذشته گسترش یافته است. این بازار دارای کاروانسراها و اماکن قدیمی است. در مرکز بازار چهار سوقی قرار دارد که گنبدی آجری بر فراز آن ایجاد گردیده که از جمله آثار تاریخی این شهر محسوب می شود.
• مسجد نو در خیابان حکیم فرزانه
• مسجد حاج عبدالحمید و تکیه خان
• قدمگاه خواجه خضر

[ صنایع دستی

هنر-صنعت سفال گری و سرامیک سازی در شهرضا پیشینه ای طولانی دارد و سالیان درازی است که شیوه ی ارتزاق برخی از مردمان این دیار است. این پدیده در این منطقه به شیوه ی خاص خود تکوین یافته به گونه ای که امروزه از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار بوده و شهرضا نیز در کنار میبد و لالجین همدان دارای سبک خاص خود در سرامیک و سفال گشته است. ویژگی های تمایز دهنده و مشخصه های اصلی این پدیده در شهرضا در طرح ها و نقش ها و نیز در نوعی رنگ لاجوردی خاص خود را نشان می دهد. .

 آب و هوا

درجه حرارت هواي شهرستان از جنوب به سمت شمال شرق افزايش مي يابد به طوري كه ميانگين سالانه دما در جنوبي ترين قسمت شهرستان حدود 10 درجه سانتيگراد و در قسمت شرق به 16 درجه سانتيگراد مي رسد. ميزان تبخير سالانه از 1400 ميليمتر در جنوب غرب تا حدود 220 ميليمتر در ناحيه شمال شرق شهرستان افزايش مي يابد.

بارندگي شهرستان تحت تاثير جريانات جوي است كه از سمت غرب وارد منطقه مي شوند. توده هاي هواي باران‌زائي كه از سطوح وسيع آب مانند درياي مديترانه، درياي سياه و اقيانوس اطلس سر چشمه مي گيرند، منشا اصلي بارشها هستند. ميانگين بارش سالانه در شهرستان از حدود 400 ميليمتر در جنوب غرب تا 119 ميليمتر در شرق شهرستان متغير است .